Üretim süreçlerinde istatistiksel proses kontrol

TUSAŞ tarafından 2 ayda bir yayımlanan "TUSAŞ MAG" dergisinin 123. sayısında istatistiksel proses kontrolü hakkında bir yazıya yer veriliyor.

"TUSAŞ MAG" dergisinin 115. sayısına, mobil uygulamamızın dergi bölümünden ücretsiz olarak ulaşabilirsiniz.

Dergide yer alan “Üretim Süreçlerinde İstatistiksel Proses Kontrol” başlıklı yazıyı, takipçilerimize sunuyoruz:

ÜRETİM SÜREÇLERİNDE İSTATİSTİKSEL PROSES KONTROL

Üretim süreçlerinden elde edilen verilerin, tanımlanmış limitler içinde olması üretim prosesinin kontrol altında olduğu anlamını taşır mı? Prosesin kontrol altında olduğundan emin olmak için neler yapılmalıdır? İPK ile şirketler bu sorulara yanıt bulurken, verileri istatiksel olarak analiz ederek, prosesin kontrol altına alınmasını sağlamaktadır.

1924 yılında William A. Shewart, bir sürecin istatistiksel olarak kontrol edilebileceği kavramını geliştirdi. 1939 yılındaysa “Kalite Kontrol Açısından İstatistiksel Yöntem” başlıklı bir kitap yayınladı. Türkçe’ye İstatistiksel Proses Kontrol (İPK) olarak çevrilen bu kavram, Statistical Process Control (SPC) üretim süreci esnasında kalitenin ölçülmesi ve kontrol edilmesidir.

İstatistik, bir veri grubunun tümü yerine temsilen seçilen örneklerin kontrol edilip bütünün durumu hakkında tahminde bulunma yöntemidir. Proses, bir ürünün önceden belirlenen niteliklerde oluşturulabilmesi için kullanılan kaynakların (makine, teçhizat, ekipman, usul, yöntem, malzeme ve insan gücü) tümünü içerir. Kontrol ise, prosesteki verilerin ölçümü, analizi, doğrulanması ve geçerli kılınmasındaki istatistiksel tekniklerin uygulanması anlamına gelir. Değişkenlik, gerçek değerden sapmalar ve farklılıklar olarak tanımlanır. Bütün prosesler, kullanılan kaynaklardaki değişimlerden yani tedarikçi, makine, takım, malzeme, operatör, bakım ve çevre koşullarından kaynaklanan değişimlerden etkilenebilirler.

İstatistiksel Proses Kontrol (İPK), bir prosesin değişkenliğini değerlendirmek ve bu doğrultuda en az hurda ile belirtilen gereksinimlere göre en uygun ürünü elde etme çalışmasıdır. Bir ürünün en ekonomik ve faydalı bir şekilde üretilmesini sağlamak için veri toplamak, analiz etmek, yorumlamak ve çözüm yolları bulmak üzere istatistiksel prensip ve tekniklerinin üretimin her aşamasında kullanılması gerekmektedir. Periyodik ölçümlerle sürecin sürekli kontrol edilerek izlenmesine yönelik bir yöntemdir.

İPK, varyasyonların özel nedenlerini ortadan kaldırarak prosesi kontrol altında tutmaktır. Kontrol altındaki bir proses, değişime ilişkin özel nedenler ortadan kaldırıldığında sürekli olarak kendi doğal özellikleri içinde parçalar üretme eğilimindedir. Değişkenlik kalite kontrol bakımından genel nedenler ve özel nedenler olarak ifade edilmektedir. Genel nedenler, prosesteki birçok minör sebepten oluşabileceği gibi her proseste önceden tahmin edilebilen değişikliklerdir. Prosesteki spesifik nedenler ortadan kaldırıldıktan sonra zamanla normal bir dağılım gösterdiğinden bu nedenlerin azaltılması çalışmaları yapılmalıdır. Değişkenliğin özel nedenleri ise öngörülemezler, öngörülemeyen bir sebepten oluşurlar ve bu yüzden de düzenli değildirler. Önlem alınmazsa tekrar edebilirler. Özel nedenlerin ortaya ne zaman ve nerede çıktığı bilindiğinde tespit etme ve düzeltme çalışmaları kolaylaşır.

İPK, müşteri gereksinimlerinin karşılanıp karşılanmadığına ve sürecin bu noktada doğası gereği kendi ürettiği limitleri içerisinde olduğunu güvence altına almak için kullanılması gereken bir araçtır. İPK, bir ürünün önceden belirlenmiş kalite özelliklerine, standartlarına ve ayrıca ürüne ait ilgili teknik resimlere uygunluğunu hedeflemek, uygunsuz ürün üretimini minimize etmek maksadıyla istatistiksel tekniklerin üretimin tüm aşamalarında kullanılmasıdır.

İPK’nın Kullanım Nedenleri

Özellikle üretim yapan kuruluşların İPK kullanmadaki amaçlarını aşağıdaki gibi listeleyebiliriz:
• Kalitenin iyileştirilmesi
• Verimliliğin artırılması
• Üretim maliyetlerinin azaltılması
• Müşteri memnuniyetinin yükseltilmesi
• Daha verimli veri girişi, analiz ve raporlama yapılmasının
sağlanması
• Öngörülebilir ve tutarlı bir kalite düzeyinin oluşturulması
• Hatalı üretimin önüne geçilmesi ile ilk seferde doğru üretimin gerçekleştirilmesi ve böylece hurdaların önlenmesi.

Bir sürecin performansının gerçek zamanlı olarak izlenmesiyle süreçteki eğilimler veya değişiklikler tespit edilebilir ve böylece operatör hataları, uygun olmayan ürünler ve hurdalara neden olabilecek durumlar ortadan kaldırılabilir.

İPK uygulamalarında aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi önemlidir.

• Verilerin doğruluğu
• Verilerin düzenli olarak doğru kaynaklardan toplanması
• Doğru analiz metodunun seçimi
• Analiz sonuçlarına istinaden uygun faaliyetlerin
planlanması
• Planlanan faaliyetlerin sorumlu bölümler tarafından yerine getirilmesi
• Trendlerin değişip değişmediğinin tekrar değerlendirilmesi

Üretim süreçleri işletilirken ortaya çıkan verilerin, belirlenmiş değerler içerisinde olması üretim prosesinin kontrol altında olduğu anlamına gelmez. Prosesin kontrol altında olduğunu güvence altına almak için prosesin istatistiksel olarak incelenmesi ve analiz edilmesi gerekir. İstatistiksel olarak kontrol edilemeyen proseslerde hatalı ürün oranı olması gereken seviyenin üstünde olabilir. Prosesten çıkan uygun olmayan ürün oranını kabul edilebilir veya istenen seviyenin altına düşürmek için İPK çalışmaları planlanmalı ve çalışmalar bu plan dâhilinde yürütülmelidir.