Şahi topu ve İstanbul surlarının yıkılışı (röportaj)

Harp tarihi ve askeri strateji uzmanı Ahmet Sefa Özkaya ile, Şahi topu ve İstanbul surlarının yıkılışı hakkında konuştuk.

Özkaya, Şahi topunun nasıl üretildiği ve nasıl kullanıldığı hakkında şunları söyledi:

Fatih Sultan Mehmet’in toplarını döken Saruca Paşa gibi veya işte Macar topçu ustası Urban gibi ustaların bu topu nasıl döktüğüne dair, o topun nasıl döküleceğine dair, kaç gram bakır, kaç gram demir, krom katılıp da yapıldığına belirten bir yazılı bir kaynağımız, bir kitabımız yok. Fatih Sultan Mehmet döneminde bu iş böyle yapılır diye bir kitap yazılmamış.

Diğer taraftan bir yanlış bilinen nokta şudur: Fatih Sultan Mehmet’ten önce de İstanbul’un surları toplarla dövüldü, kuşatıldı ama daha önce de toplarla kuşatılan bu sur yıkılmamasına rağmen Fatih Sultan Mehmet döneminde yıkıldı. Neden? Daha önce de top vardı.

Şahi de zannedildiği gibi en büyük top değildir, o döneme kadar görülmüş en büyük top değildir Şahi; başka toplar vardır, çok büyük toplar. Fakat bu da bir yanlış bilinen bir şey. Nitekim orada topun büyüklüğü yıkmıyor; topun teknik açıdan üstünlüğü yıkmıyor; taktik açıdan bir üstünlüğü yıkıyor. Yani malzemenin kendisi değil o malzemeyi nasıl kullandığınıza göre değişebiliyor o suru yıkıp yıkamaması.

Daha önce de top kullanıldı. Peki o zaman Fatih nasıl yıktı aynı topu kullanarak? Veya biraz daha gelişmişini kullanarak nasıl yıktı? Çünkü daha farklı bir yöntem takip etti. Taktik farklıydı. Şimdi çok basit bir ifadeyle şöyle düşünün: Avucunuzu toprağa doğru basın. Ne kadar toprağı ezecektir? 1-2 santimetre ezecektir. Ama tek bir parmağınızı toprağa doğru basarsanız parmak sonuna kadar toprağa saplanır. Bunun sebebi basit bir fizik kuralı. Uygulanan gücün alanı daralırsa kuvvet artar. Yani top küçülürse top daha fazla o surdan içeri girer. Büyük top daha vurucu bir etki yapar ama daha küçük bir topla ancak daha fazla derine nüfuz edebilirsiniz. Ama topun da derine girmesi o suru yıkmaz. Suru yıkacak olan büyük toptur; vurduğu zaman o suru devirecek.

O zaman nasıl oluyor da Fatih Sultan Mehmet  surları yıkıyor? Küçük toplarla içeriye girecek şekilde, nüfuz edecek şekilde bir yuvarlak çiziyor. Yani bir yuvarlak teşkil ediyor. Dolayısıyla etrafı kesilmiş olan bir yuvarlak parça bir darbeyle yıkılmaya hazır hale geliyor artık. İşte büyük top bundan sonra bunu yıkıyor. Buna benzer bir anlatımı, bu anlatımı, yani bu taktiği Fatih’in kullandığını belirten o dönemde şehrin içinde bulunan Nikola Barbara adlı bir Latin anlatır. Bu kadar detaylarıyla anlatmaz ama biz tarihten biliyoruz bu kadar detaylı yöntemi. Ama Nikola Barbara bunu söyler; o sırada Bizanslıların tarafında, şehrin içinde.

Dolayısıyla malzeme aynı, teknik aynı fakat düşünce kısmı farklı. işte taktik, burada mesela taktik şeyi var. Strateji bunun daha üst bir perdesi; onda daha da basit çözüyorsunuz. Veya siyaset onun da daha bir üstü onla daha da çözüyorsunuz. Şimdi grand strateji denen arada başka veya operatif seviye denen başka seviyeler de var.