Uzaydan internet projesi: Starlink

Teknopark İstanbul tarafından 3 ayda bir yayımlanan "Target" dergisinin 14. sayısında, Starlin uyduları ile ilgili bir yazıya yer veriliyor.

Target dergisinin 14. sayısına, mobil uygulamamızın dergi bölümünden ücretsiz olarak ulaşabilirsiniz.

Dergide yer alan “Gökyüzünün Yeni Yıldızları: Starlink Uyduları” başlıklı yazıyı, takipçilerimize sunuyoruz:

GÖKYÜZÜNÜN YENİ YILDIZLARI: STARLINK UYDULARI

Haberleşme, yüzyıllardır süregelen ihtiyaçlardan biri. İlkel çağlardan günümüzün modern çağlarına kadar durmaksızın gelişen bir iletişim dünyasına sahibiz. Telgraf, telefon, radyo, televizyon gibi hızla gelişen iletişim araçlarından sonra bugün geldiğimiz noktada internet tüm iletişim biçimlerimizi şekillendiriyor. 20. yüzyılın sonlarında hayatımıza giren internet, 21. yüzyılda hayatımızın baş köşesine yerleşti. Hazırsanız internet çağında şimdi yeni bir döneme giriyoruz.

Bu dönemin baş kahramanı aslında çok yabancı değil çünkü uzay teknolojileri denince herkesin aklına tek bir isim geliyor: Elon Musk. Teknoloji duayeni ve SpaceX şirketinin sahibi girişimci Elon Musk’ın en büyük projelerinden biri de geleneksel uydu internetini geride bırakacak Starlink Uydu Ağı Projesi. Starlink, uydudan internet erişimi sağlamak üzere yapılmış bir uydu takımyıldızı. Yer istasyonlarıyla birlikte aktif olacak takımyıldızında binlerce küçük uydu yer alıyor.

İlk kez 2015 yılında kamuoyuyla paylaşılan proje tamamladığında internet hızı şimdikine göre çok daha hızlı ve düşük maliyetli olacak. Aynı zamanda Starlink uyduları sayesinde dünyanın her noktasından internete erişilebilecek. Böylece internet altyapısı olmayan bölgeler de yüksek hızda internetten faydalanabilecek.

2 BINE YAKLAŞTI

SpaceX’in Starlink Uydu Ağı Projesi resmen 22 Şubat 2018 yılında başladı. Bu tarihte Kaliforniya’daki Vandenberg Hava Kuvvetleri Üssü’nden iki prototip uydu uzaya fırlatıldı. Dünyaya başarılı bir şekilde sinyal göndermeye başlayan uydulardan sonra ilk gerçek ateşleme, 24 Mayıs 2019 tarihinde gerçekleştirildi ve Falcon 9 roketine yerleştirilen 60 uydu uzaya fırlatıldı. Aradan geçen neredeyse üç yıl içinde yörüngeye yerleştirilen uydu sayısı 2 bine dayandı. Yeniden fırlatılabilen Falcon 9 roketinin kullanıldığı projede şimdiye kadar 30 civarında fırlatma işlemi gerçekleştirildi. 10 yıl sürecek Starlink projesinin ilk etabında 12 bin, ikinci etabında ise 30 bin uydu olmak üzere, toplam 42 bin uydu yerleştirilmesi hedefleniyor. Proje için ayrılan kaynak ise 10 milyar dolar olarak açıklanmıştı. Elon Musk 2021’de yaptığı açıklamayla projenin toplam maliyetinin 20-30 milyar doları bulacağını söyledi. Ünlü girişimci, proje tamamlandığında her yıl 30 milyar ciro elde etmeyi hedefliyor.

ALÇAK YÖRÜNGEDE YER ALIYORLAR

Normalde internet hizmeti sağlayan geleneksel uyduların yeryüzüne uzaklıkları 35 bin kilometre civarında. Aynı zamanda uzayda Starlink uydularına göre çok daha az sayıda bulunuyorlar. Fakat Starlink uyduları dünyaya çok daha yakın bir mesafede yer alıyor. Leo denilen alçak yörüngeye yerleştirilen uyduların dünyaya yakınlığı bin 100- bin 325 kilometre arasında değişiyor. Hatta Starlink’in bazı uydularını 550 kilometreye fırlattığı biliniyor. Dolayısıyla bu yakınlık sayesinde internet hızı giderek artıyor. Uydular ayrıca dünyanın yörüngesinde dağınık bir şekilde değil eşit aralıklarla ve dünyanın etrafını kaplayacak şekilde yerleştiriliyor.

Starlink ile birlikte internetin ne kadarlık bir hıza ulaşacağı da merak konusu. İndirme hızı 100 Megabit/saniyenin üzerinde olarak ifade edilirken iki yönlü iletişimde gecikme süresinin 30 ms civarına ineceği belirtiliyor. Beta kullanımında 50 ila 100 Mbps arasında bir bağlantı hızı sunan projenin yıl bitmeden 300 Mbps seviyesine çıkarılacağı söyleniyor.

BETA SÜRÜMÜ KULLANIMDA

Starlink isimli uydu interneti projesi, şu anda beta programıyla hizmet veriyor. Henüz ABD ile Kanada’da test yayınlarına başlanan projenin kullanıcı sayısı çoktan 70 bini geçti. Şirket çok yakın bir zamanda sipariş sayılarının 500 bine ulaştığını açıkladı. Servisin beta sürümüne ödenecek üyelik bedeli 99 dolar. Tabii bir de uydu modemi için de 499 doları gözden çıkarmak gerekiyor. Bu rakam Türkiye’de Starlink kullanmak isteyen kullanıcıları ise düşündürüyor. Ancak bu parayı göze alıp Türkiye’den sipariş verenler yine de kite ulaşamıyor. SpaceX müşterilerinden çip krizinden dolayı siparişleri yetiştiremediği için özür diledi.

RAKIPLERIN DE GÖZÜ ÜZERINDE

Yörüngede kurulacak sistemlerle internet hızının artırılması sadece SpaceX’in fkri demek doğru olmaz. Google’dan Samsung’a birçok teknoloji devi şirket bu fkir üzerine yoğunlaşsa da pratikte bu fkri hayata geçirmek kolay değil. Uydu taşımacılığında dünyada bir numara olan SpaceX aynı zamanda yeniden kullanılabilir roketlere sahip olduğu için çok daha avantajlı bir konumda. SpaceX’in en büyük rakibi Amazon da Project Kuiper adlı projesi kapsamında 3 binin üzerinde uzaya uydu göndermeyi planlıyor. Uzaya çok sayıda uydu fırlatan SpaceX’ten rahatsız olan ve ABD Federal İletişim Komisyonu’na şikâyette bulunan Amazon, SpaceX’e kendi projesini riske ettiği için karşı çıkıyor.

ASIL AMAÇ MARS MI?

Starlink uydu interneti projesi pek çok tartışmayı beraberinde getiriyor. İnternette yeni bir devrim yapacak Starlink Projesi’nin Elon Musk’ın asıl hedef olmadığı da konuşulanlar arasında. Musk’ın bu projesini asıl amacı olan Mars’a gitmek için kaynak sağlamak amacıyla hayata geçirdiği söyleniyor. Açıklamalarına baktığımızda pek de haksız sayılmazlar çünkü Elon Musk’ın en büyük hedef Mars ve Ay’da koloniler kurmak. Dünyaca ünlü girişimcinin, 2050 yılına kadar 1 milyon kişiyi Mars’a yerleştirmek gibi ütopik bir hayali var!

BU KADAR UYDU YA ÇARPIŞIRSA...

Uzayda hatırı sayılır bir uydu sayısına ulaşacak olan Starlink Projesi başta olmak üzere artan uydu sayısı, uzay kirliliği ve artan çarpışmaları gündeme getirdi. İlk kez 1957 yılında uzaya fırlatılan Sputnik’ten sonra binlerce uydu uzaya gönderildi. Dünyanın yörüngesinde 6 bin civarında uydunun varlığından bahsediliyor ve bunların hepsi çalışır durumda değil. Bu metallerin sayıları giderek artıyor ve yörüngede dünya ile birlikte dönüyorlar. Dolayısıyla uzayda devasa çöp yığınları oluşturuyor ve uzay araçları için risk oluşturabiliyorlar. Saatte 35 bin kilometrelik bir hızda hareket eden parçalar, aktif olan uydu ve araçlara zarar verebiliyor. Nitekim bir uzay enkazı geçen yıl mayıs ayında Uluslararası Uzay İstasyonu’nun robotik koluna çarpmış, neyse ki zarar gelmemişti. Öte yandan alçak yörüngelerde binlerce uydunun da birbirine çarpma veya yeryüzüne düşme ihtimali bulunuyor.

TÜRKİYE’DEN TAKİP EDİLİYOR

SpaceX’in Starlink Projesi Türkiye tarafından da yakından takip ediliyor. Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan’ın bu konuda bir açıklaması olmuş, gerek Starlink’in gerek diğer uydu projelerinin etkilerini gözlemlediklerini belirtmişti: “Mikro uydu dediğimiz bu proje, esasında geniş bant interneti, uydular aracılığıyla vermeyi sağlayacak bir teknoloji. Bizim şu anki uydularımız da ağırlıklı olarak; öncelikle yayıncılık, ikinci olarak da internet erişimi için kullanılmakta. Biliyorsunuz uzayda da bizim bir egemenlik sahamız var. Türksat bizim bu anlamda görevlendirdiğimiz kuruluşumuz ve uzaydaki egemenlik haklarımızı da adeta savunmakta. Bu manada biz, onlarla birlikte iş birliği imkanlarına bakarken kendimiz bu tür uydu projelerinde neler yapabiliriz araştırıyoruz.

GÖKYÜZÜNDEN GÖRÜLEBILIYOR

Starlink uyduları dünyaya o kadar yakın ki zaman zaman gökyüzüne bakıldığında parlamalar şeklinde görülebiliyor. Hatta buna benzer bir görüntüye geçen yıl Mayıs ayında İstanbul’da da rastlanmış ve merak konusu olmuştu. TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG) Müdürü Sacit Özdemir, konuyla ilgili bir açıklama yaparak bu olayın uzay teknolojisinin bir sonucu olduğunu ve Starlink uydularının güneş panellerindeki parlamalardan meydana geldiğini açıklamıştı. İlerleyen zamanlarda uyduların sayısı arttıkça gökyüzünde bu tür manzaraların artacağı söyleniyor. Uyduların oluşturduğu parlamalar, yaz ayları boyunca özellikle açık gecelerde daha net görülebilecek.