Türk denizciliğinin ilk denizaltıları

1719 yılının sonbaharında Haliç’te, mavi sulardan dev gibi bir timsah çıkmış ve o sırada kayıklar ve sandallar ile gezinti yapanları bir hayli korkutmuştu. Aslında bu garip cisim, sarayın başmimarı İbrahim Efendi tarafından III. Ahmet’in oğullarının sünnet töreni için tasarlanmış bir araçtı. Bu araç kimi tarihçilerce ilk denizaltımız olarak görüldü.

Deniz savaşları için kullanacağımız ilk denizaltıyı ise bu alanda Yunanlara karşı etkin olabilmek için II. Abdülhamit zamanında edindik. II. Abdülhamit bir irade-i seniyesinde, “(...) Nordenfelt’in icadı, bir torpido atar, sekiz saat su altında kalır. 9.000 lira kıymetinde ve hiçbir devlette şimdiye kadar emsali olmayan ilk denizaltı gemisinin Yunanlılar tarafından mubayaa edilmesi üzerine, aynı geminin ıslah olunmuş ve üçer torpido atan cinsinden, parası hazine-i hassadan ödenmek, iki buçuk ay zarfında İstanbul’da teslim edilmek şartıyla, beheri 11.000 sterlin kıymetinde iki denizaltı gemisinin satın alınması...” ibarelerini kullanarak tarihimizin ilk denizaltısına sahip olabilmemiz için ilk adımı attı.

Böylece Osmanlı’nın ilk denizaltısı İsveç yapımı Nordenfelt sipariş edildi. Nordenfelt şirketi ile Bahriye Nezareti arasında 23 Ocak 1886’da her biri 11.000 İngiliz sterlini olmak üzere iki denizaltı satın alınması için anlaşma imzalandı. Bu denizaltılardan birincisi 1886, ikincisi ise 1887 tarihinde denize indirildi. Denizaltılar, birincisine Abdülhamit, ikincisine ise Abdülmecit ismi verilerek 22 Mart 1888 tarihinde donanmaya dahil edildi.

Osmanlı’nın ilk denizaltısı 250 beygir gücünde, 160 ton ağırlığında, 31 metre boyunda, 3.6 metre enindeydi ve iki silindirliydi.

Ancak Osmanlı’nın çöküş döneminde baş gösteren sorunlar nedeniyle bu denizaltılar da kaderine terk edildiler ve 1910 yılında tamamen hizmet dışı kaldılar.

Cumhuriyet Dönemi’nin ilk denizaltı alma teşebbüsü ise 1924 yılında gerçekleşti. İlk önce, üç kişilik bir heyet, tetkik gezisi yapmak üzere, Fransa, Hollanda ve İsveç’e gönderildi. Heyet, bu tetkik gezisinde Hollanda’dan denizaltı alınmasına ilişkin bir rapor hazırladı. Bu heyetin raporları doğrultusunda, 1925 yılında Hollanda’ya 519 ton su üstü ve 674 ton su altı tonajında olan iki denizaltı sipariş edildi.

Bu siparişler Türkiye’ye getirildi, I. İnönü ve II. İnönü isimleri verilerek 9 Haziran 1928 tarihinde Dolmabahçe’de düzenlenen tören ile Türk donanmasına dahil edildi.

Cumhuriyet Dönemi’nin ilk denizaltıları I. İnonü ve II. İnönü, 1948 yılına kadar 20 yıl hizmette kaldı.