Küresel savaş gemisi pazarının son bir yılı

MSI Dergisi’nin 174’üncü sayısında yayımlanan analizi, okuyucularımıza sunuyoruz.

Dünyada, önemli bir savaş platformu temin yarışı yaşanıyor. 2017’de 39 milyar dolar olan yıllık küresel savaş gemisi ticaret potansiyelinin, 2023’te, 43,3 milyar dolara ulaşması bekleniyor. [1] Şüphesiz bölgesel rekabetler, kısıtlı kaynakların paylaşılması çabası ve güç rekabeti, gemi inşa ve tasarım faaliyetlerini önemli ölçüde etkiliyor. Bu yazı dizisi ile son bir yıl içinde, ülkelerin savaş gemisi temin etme çabalarını, birkaç bölümde özetlemeye çalışacağız. İlk bölümde, Avrupa kıtasını ele alıyoruz.

Almanya

Dünyanın birçok ülkesinin ve Türkiye’nin önemli deniz platformu tedarikçisi Almanya, geçen bir yıl içinde, iç tedarik sürecinde yaşanan şansızlıklarla hafızalarda kaldı.

2018 başlarında, 4 gemilik, toplam 2,44 milyar avroluk F125 fırkateyni projesinin ilk gemisinde mühendislik problemleri olduğu ve Alman Üretim Ajansı tarafından teslim alınmadığı basına yansıdı. Lürssen-Thyssenkrupp Marine Systems (TKMS) ortaklığı tarafından tasarlanan 7.200 tonluk gemilerden diğer üçünün inşasına ise devam ediliyor. Teslim tarihleri için henüz açık kaynaklarda yer alan bir bilgi mevcut değil.

TKMS, bu yılın Şubat ayında, Singapur’un ilk Tip 218 denizaltısını denize indirdi. Ayrıca, İngiltere’nin Tip 31 projesi için, Atlas Elektronik ile birlikte, MEKO 200 türevi ile tasarımların yarıştırılacağı aşama için seçilen konsorsiyumlar arasına girdi.

10.000 tonluk ve 6 gemilik Çok Maksatlı Savaş Gemisi (MKS 180) projesi, Almanya’nın önümüzdeki günlerde ihalesini sonuçlandırmayı düşündüğü projelerden biri. İlk başta 4+2 gemilik planlanan projenin ilk 4 gemisi için, önce 3,5 milyar; daha sonra ise 5,3 milyar avroluk bir bütçe konuşulmaya başlandı. MKS 180, Almanya’nın son dönemdeki en büyük projesi olacak. Başlangıçta Lürssen-TKMS ortaklığının projeden dışlandığı haberleri geldiyse de Ağustos 2018’de, TKMS’nin, German Naval Yards Kiel (GNYK)’in alt yüklenicisi olarak ihaleye gireceği açıklandı. BAE Systems’in, GNYK ile birlikteliğinden ayrılması ile de her zaman yerelci bir yönü olan gemi inşa sanayisinde, TKMS, bu projedeki Hollandalı rakibi Damen’in önüne geçmiş gözüktü. Sonuçta, MKS 180 sürecinde, Damen ve Blohm&Voss, rekabetin diğer tarafı olacak gibi gözüküyor.

Blohm&Voss-Damen ortaklığı seçildiği takdirde, 30 yıldır fırkateyn tasarlamamış ve inşa etmemiş Damen, muhtemelen aynı zamanda Hollanda’nın yeni nesil 6 fırkateynini ve Belçika’nın 2 fırkateynini de inşa edecek ve tartışmasız Kuzey Avrupa’nın fırkateyn üreticisi olacak.

Almanya, elindeki 5 adet 1.850 tonluk K130 korvetine ilave olarak, aynı sınıftan 5 korvet daha sipariş etti. TKMS ve Lürssen ortaklığının inşa edeceği, 2,9 milyar avro bütçeli ikinci grup korvet, MEKO A gemilerinin ana yapısından oluşuyor ve İsrail’in Saar 6 korvetine de ana hatlarını verdi.

Denizaltı cephesinde, basına yansıyan haberlere göre, Almanya ve Hollanda, temin programlarında birlikte hareket etmeyi hararetli bir şekilde düşünüyorlar. Hollanda, eskiyen Walrus sınıfı denizaltılarını 2027’ye kadar değiştirmeyi planlarken TKMS’nin gündeminde, 2020’lerin ortalarında teslim edilmesi planlanan; ikisi Norveç ve dördü Almanya için inşa edilecek Tip 212 denizaltıları var. Bu ihale ile Alman MKS 180 ihalesini ilişkilendiren ve Damen’in, MKS 180 ihalesine girmesi gerektiğini belirten yazılara da rastlamak mümkün.

Bulgaristan

Bulgaristan Deniz Kuvvetleri, 2005’ten itibaren envanterine katmak için uğraştığı; ancak bütçe kısıtlamaları nedeni ile bir türlü hayata geçiremediği korvetlerin tedarikine ilişkin projede, 2 gemi için, 2018 yılında onay alabildi. 2017’de basına yansıyan haberlerde, Fransız Naval Group’un, Gowindsınıfı ile favori olduğu belirtiliyordu. Önce 6 gemi ile başlayan proje, daha sonra 4 ve sonra da 2 gemiye düşürüldü. İki gemi için, 585 milyon dolarlık bütçe ayrılmış durumda.

Bulgaristan’ın gündemindeki diğer bir proje, Bulgaristan’da 2 karakol gemisi inşası projesi. Proje için öngörülen rakam, yaklaşık 580 milyon dolar ve gemilerin, 2023 ve 2024 yıllarının Aralık aylarında teslim edilmesi öngörülüyor. Rekabette olan taraflar; Naval Group, Fincantieri, TKMS-Lürssen, Navantia ve Bulgar MTG Dolphin.

Danimarka

Geçtiğimiz yıl Danimarka’nın deniz kuvvetleri için en önemli temin faaliyeti, Iver Huitfeldt sınıfı fırkateynleri için, 143 milyon dolar karşılığında, 50 adet SM-2 Standart hava savunma güdümlü mermisi sipariş etmesi oldu. Deniz kuvvetlerini, az sayıda ama yeni platformlarla devam ettirmeyi tercih eden Danimarka’nın, Litvanya ve Estonya’da modüller halinde yapılarak Odanse’de birleştirilen 3 adet Iver Huitfeldt fırkateyni, Absalon sınıfı gibi modüler dizaynı ile deniz harp sanayisinin dikkat çekici gemileri arasında yer alıyor.

Iver Huitfeldt fırkateyninin gövdesi, aynı zamanda Babcock, OMT ve Thales ortaklığının İngiliz Tip 31 için teklifinin temelini oluşturuyor.

Finlandiya

Finlandiya, Squadron 2020 projesi çerçevesinde, 4 korvetlik bir proje başlattı. Pohjanmaa sınıfını oluşturacak 1,2 milyar avroluk bütçesi olan projenin sözleşmesinin, 2019 yılı içinde imzalanması bekleniyor. Ayrıca Şubat 2019 içinde, bu gemiler için, 81 milyon avroluk Evolved Sea Sparrow temin edileceği haberi basına yansıdı. Gemilerde ayrıca, Saab’ın torpidoları ve İsrail’in Gabriel güdümlü mermisi bulunacak.

Fransa

Fransa, FREMM fırkateynlerinin 5’incisini, Haziran 2018’de teslim aldı. 6’ncısının 2019 ve son parti olan 7 ve 8’incisinin de 2021 ve 2022’de teslim alınması öngörülüyor. 8 gemilik pakette, gemi başına maliyet, şu ana kadar, tipine göre değişerek 800 milyon ila 1 milyar avro olarak gerçekleşti. Naval Group, yaklaşık 6.700 tonluk gemiden, 2014’te Fas’a, 2015’te de Mısır’a birer adet satmayı başarmıştı.

Naval Group’un, geleceğin fırkateyni olarak sunduğu ve balta baş dizaynı ile emsallerinden ayrılan, orta boy fırkateyn (FTI) veya Belh@rra sınıfı olarak adlandırılan gemilerin ilkinin, 2023’te hizmete girmesi bekleniyor. Fransız Deniz Kuvvetleri, FTI’dan, ilk etapta 5 adet almayı planlıyor. Aynı gemilere, Yunanistan’ın da talep beyan ettiği basına sızdı.

Ayrıca, La Fayette sınıfı fırkateynlerin modernizasyonu, Fransız Deniz Kuvvetlerinin yapılacak işler listesinde.

Fransa denizaltı filosunu da Baracuda sınıfı denizaltılarla yeniliyor. İlk gemisi 2007’de kızağa konulan ve 2019’da göreve başlaması öngörülen Baracuda’ların altıncı ve son gemisinin, 2029’da göreve başlaması planlanıyor. Naval Group, bu sınıfın konvansiyonel türevi (Shortfin Baracuda) ile Avustralya’nın, 12 denizaltının tedariki için açtığı ihaleyi kazandı. Avustralya ile sözleşme imza sürecinde ciddi tartışmalar yaşandığı yönünde haberler çıksa da daha sonra sorunun çözülerek bir çerçeve anlaşması imzalandığı açıklandı. Fransa’da üretilen Baracuda sınıfı denizaltıların inşa bedelleri, denizaltı başına, 1,3 milyar avro olarak basına yansıdı.

Fransa ayrıca, ikinci uçak gemisinin dizayn çalışmalarına da başladı.

Hollanda

Hollanda, 4 adet Walrus sınıfı denizaltısını, 2025’ten itibaren değiştirmeyi planlıyor. Denizaltılar için ise Saab-Damen ortaklığının A-26’sı, TKMS’nin Tip 212’si, Navantia’nın S-80’i, Naval Group’un Baracuda’sı değerlendiriliyor. Saab-Damen ortaklığının, Hollanda’nın iç dinamiklerine oynayacağına; TKMS’nin oyuncu olması için de Alman MKS 180 fırkateyn ihalesindeki Damen rolünün kullanılmasına yönelik yorumlar kaçınılmaz görünüyor. Bu arada Naval Group, Hollanda’nın Royal IHC tersaneleri ile denizaltı projesi için güçlerini birleştirdiğini açıkladı.

8 adet üretilen Karel Doorman sınıfı firkateynlerden; Portekiz, Belçika ve Şili’ye satılanlardan kalan son ikisinin, 2025’te yeni fırkateynlerle değiştirilmesi öngörülüyor. İkisi Belçika, ikisi Hollanda’da görev yapan Karel Doorman’ların, Damen vasıtası ile değiştirilmesi planlanıyor.

Belçika ve Hollanda’nın, Mayın Karşı Tedbirleri gemilerinin tedarikini kapsayan ihalesi için, Damen ve Belçika’nın Imtech’i ortak teklif verdi. Bu arada not etmekte fayda var: Hollanda ve Belçika, birçok konuda ortak komutanlık oluşturulması dâhil, birlikte hareket ediyor. Belçika, daha çok mayın uzmanlığına ağırlık veriyor. Imtech-Damen ortak teklifinde, her iki ülkeye birer ana gemi ve mayınlı sahada mayın arama ve imha görevini yapacak, “Toolbox” olarak tanımlanan araçlar verilmesi teklif edildi. Toolbox’un içinde; insanız hava, suüstü ve sualtı araçları olacak. İki şirket, basına yansıyan haberlere göre, iki toolbox seçeneği olan paketi teklif olarak sundu.

İngiltere

İngiltere’nin, ihraç da edilebilecek fırkateyn (Tip 31) ihalesinde yarışan BAE Systems, Babcock ve Atlas Elektronik UK, 5 milyon sterlinlik tasarım aşamasına geçmeyi başardı. 5 gemilik ihalenin toplam bedeli ise 1,25 milyar sterlin. Kazanan tasarımın, 2019 sonu veya 2020 başlarında açıklanması; gemilerin de 2023-2026 arasında teslim edilmesi bekleniyor.

Tip 31’lerin ve 8 adet Tip 26’nın, 2030’lu yıllarda, Tip 23’lerin yerini alması planlanıyor. İlk Tip 26’nın hizmete giriş tarihi, 2026 olarak planlı.

BAE Systems’in, Avustralya’nın 9 gemilik ve 20 milyar sterlinlik; Kanada’nın Lockheed Martin-BAE Systems ortaklığı olarak, 15 gemilik ve 45 milyar dolarlık projelerini kazanması, 2018’in önemli gelişmeleri olarak kaydedildi.

İngiltere, suüstü gemilerinden farklı olarak, denizaltılarını, ikincil nükleer darbe için muhafaza etmeyi zorunluluk olarak görüyor. Bu maksatla Vanguard denizaltılarını değiştirmek için, 17.200 tonluk Dretnought sınıfı denizaltılarının inşasına başladı. 4 adet inşa edilecek denizaltıların toplam maliyetinin 31 milyar sterlin olması ve ilk geminin, 2028’de göreve başlaması bekleniyor. İngiltere, denizaltı modernizasyonu kapsamında, Astute sınıfı denizaltıları da sırası ile devreye sokuyor. İngiltere’nin envanterinde, balistik füze atma kabiliyetli 4 Vanguard nükleer denizaltısından başka, nükleer takatli; ancak konvansiyonel silahlar kullanan 3 Astute ve 3 Trafalgar sınıfı denizaltısı var. Trafalgar’ların, yeni grup Astute’lar ile değiştirilmesi planlı. Son geminin, 2024 yılında göreve başlaması öngörülüyor.

Ayrıca 2020 yılında, Queen Elizabeth’in kardeşi Prince of Whales uçak gemisi göreve başlayacak.

İtalya

İtalya’nın dokuzuncu FREMM fırkateyni, Ocak 2019’da denize indirildi. Fransa ile ortaklaşa üretilen gemilerden onuncu ve son geminin, Nisan 2021’de İtalyan Deniz Kuvvetlerine teslim edilmesi planlanıyor olsa da 9 ve 10’uncu gemilerin, Brezilya’ya satışının gündeme geldiği bilgisi basında yer aldı. Brezilya’nın maliyeti karşılamak için uzun vadeli kredi istemesi, 1,5 milyar avroluk fiyatta sorun olarak habere yansıtıldı.

FREMM’leri de inşa eden İtalyan gemi inşa sanayisinin önde gelen firması Fincantieri, yeni amfibi hücum gemisi Trieste’nin inşasına, 2017’de başlamıştı. ABD’nin America sınıfının daha küçüğü olarak adlandırılabilecek gemi, helikopter konuşlanması için tasarlandı ve F-35 konuşlanması için daha sonra karar verileceği açıklandı. İtalya’nın, F-35 konuşlandırabileceği halen operasyonel bir uçak gemisi mevcut.

İspanya

İspanya, dördünün maliyeti 2,1 milyar avro olan havadan bağımsız tahrik sistemine sahip S-80 Plusdenizaltılarının ilkini, devlet şirketi Navantia’dan, 2022’de teslim almayı planlıyor. Basında yer alan haberlerde; 2013’te, geminin daldıktan sonra satha çıkışında problemler tespit edildiği; geminin tekrar satha çıkabilmesini sağlamak için boyunun 10 metre arttırıldığı; boy artımı çözümünün de yeni kızağa ihtiyaç gösterdiği; sonuçta da toplam maliyetin 3,9 milyar avroya çıktığı bilgileri yer aldı. [2] Geminin, başlangıçta 71 m ve 2.200 ton olan boyu ve deplasmanı, 81 m ve 3.000 tona çıktı. İlk olarak İspanyol El Pais gazetesi tarafından haberleştirilen problemler, Savunma Bakanı Margarita Robles tarafından kabul edildi ve düzeltildiği vurgulandı. [3] [4] S-80’in maliyeti, rakibi olacak Alman Tip 214’ün neredeyse iki katına yaklaşmış durumda.

İspanya ayrıca, yine Navantia’dan, 4,325 milyar avroya, F110 olarak sınıflandırılan 5 fırkateyn temin etmeyi öngörüyor. Gemilerin, 2023-2027 arasında, her sene bir gemi olacak şekilde göreve başlaması planlanıyor. F110 sınıfı, İtalya-Fransa ortak yapımı FREMM’lerle aşağı yukarı aynı deplasmanda, 6.000 ton skalasında olacak.

İspanya, 9 gemilik ve 2.500 tonluk açık deniz karakol gemilerinin beşincisini de 30 Haziran 2018’de envanterine kattı.

Norveç

Elindeki Navantia yapımı 5 adet Nansen sınıfı fırkateynden birini, Kasım 2018’de, bir kazaya kurban veren Norveç, genel olarak deniz stratejisini, denizlerin kullanılmasına engel olma hedefi üzerine oturtmuş durumda.

Norveç’in önemli deniz projeleri; 6 Ula sınıfı denizaltının yeni 4 denizaltı ile değiştirilmesi (yeni denizaltılar 1,4 milyar dolar; eskilerinin emekli edilmesi 170 milyon dolarlık maliyetler getirecek), Nansen sınıf fırkateynlerin modernize edilmesi (453-680 milyon dolar arasında maliyet getirecek) ve NH 90 helikopterlerinin temini sayılabilir.

Polonya

Polonya’nın, 2,71 milyar dolarlık Orka denizaltı projesi, Naval Group, TKMS ve Saab’ın iştahını kabartıyor. Temin edilecek 3 denizaltı için, TKMS tecrübesi, 2027’de ilk denizaltıyı teslim önerisi ile öne çıkarken; Naval Group, Scorpene denizaltısını, SCALP füzesi ile birlikte verecek olması ile avantaj sağlamaya çalışıyor. Polonya, gemilerin, denizaltıdan satha seyir füzesi atma kabiliyeti olmasında ısrarlı. Tip 212 CD (CD, Alman-Norveç ortak dizaynı anlamında gelen Common Design ifadesinden geliyor) seçildiği takdirde, Polonya, seyir füzelerini üçüncü bir ülkeden bulmak zorunda kalacak.

Polonya Savunma Bakanlığının, Avustralya’dan, 25 senelik Adelaide (Türkiye’nin Gabya, ABD’nin Perry sınıfı olarak adlandırdığı gemi tipi) sınıfı fırkateyn alma çabaları, hükümet içinde çatlağa neden oldu. Yaklaşık 500 milyon dolarlık alıma, Ekonomi ve İç Sular Seyir Bakanlığı, “Polonya savaş gemilerinin Polonya’da inşa edilmesi gerektiği” görüşü ile karşı çıktı. Savunma Bakanlığı da gemilerin Baltık Denizi için uygun olmadığını açıklamıştı.

Portekiz

Hollanda’dan aldıkları, M sınıfı olarak da adlandırılan iki Karel Doorman sınıfı fırkateyn, Portekiz filosunun bel kemiğini oluşturuyor. Kuvvetin diğer üç gemisi de Alman MEKO 200 tasarımına dayanan Vasco da Gama sınıfı. Envanterdeki gemilerin 15’i otuz yıllık ömürlerin doldurduğu; 5’i de yirmili yaşlarında olduğu için, Portekiz Deniz Kuvvetlerinin önemli modernizasyon faaliyetlerine ihtiyacı var. M sınıfı fırkateynlerin Hollanda tersanelerinde modernizasyonları, yaklaşık 100 milyon avroluk bir bütçe ile başladı. İlk geminin 2019, ikinci geminin 2021 yılında tamamlanması ve gemilerin, 2035’lere kadar hizmet vermesi planlanıyor.

Portekiz, toplam 500 milyon avroluk bütçe ile 6 açık deniz karakol gemisinin inşasını da planladı. Bunlardan 3’üncüsü, Temmuz 2018’de göreve başladı. Aynı tarihte, 7’nci geminin sipariş edildiği duyuruldu.

Romanya

Romanya Deniz Kuvvetleri modernizasyon programının merkezinde, korvetler var. 1,6 milyar avroluk proje ile 7 yıl içinde, 4 Tetal korvetini değiştirme isteği, eskilere dayansa da ancak 2018 yılının Şubat ayında onaylandı. Hükümet, gemilerin yerel tersanelerde yapılmasını arzuluyordu. Projenin, önce Romanya’daki Galati Tersanesi’nin sahibi ve Mangalia Tersanesi’ni yöneten Damen’e gittiği düşünülüyordu. Damen, Sigma 10514’ü ve Thales’in savaş yönetim sistemini önerdi. Damen’in rakiplerinden Fincantieri de Romanya’da Tulcea ve Braila tersanelerini kontrol ediyor ve Abu Dhabi korvetlerinin bir türevini önerdi. Diğer adaylar; Alman TKMS, Köstence Tersanesi ile ilişkisi olan Fransız Naval Group ve STM idi. 15 Ocak’ta basında yer alan bilgiye göre de ihale şartlarında uygunsuzluk gören hükümet, ihale sürecini iptal etti.

İhalenin iptal edildiği haberi üzerine, 19 Ocak’ta çıkan, Naval Group’un Romanya’yı dava edeceği haberi de dikkat çekiciydi. Konu halen mahkeme sürecinde. Naval Group’a dayandırılan bilgilere göre, 4 gemi için Fransızlar 1,2 milyar; Damen 1,25 milyar ve Fincantieri 1,34 milyar avro teklif vermişlerdi.

Romanya ayrıca, 2020’den itibaren, 3 dizel denizaltıya sahip olmak istiyor.

Yunanistan

Yunanistan, Avrupa ülkeleri içinde, önemli miktarda deniz unsuruna sahip olan; ancak orta ve uzun menzilli hava savunma füzesi kullanacak gemisi olmayan nadir ülkelerden biri. Ayrıca, Yunanistan’ın elindeki gemilerin çoğunluğunu oluşturan Hollanda yapımı Kortenear (Yunanistan’da Elli) sınıfı fırkateynleri de 40’lı yaşlarına. Yunanistan, Mart 2018’de, Naval Group ile görüşmeler yaparak FTI / Belh@rra sınıfı fırkayenlere ilgisini beyan etti. 2+2 opsiyonlu görüşmelerde, 2 fırkateynin yaklaşık 2 milyar avroya mal olacağı ve Avrupa Birliği fonlarından karşılanması söz konusu olduğu kamuoyuna sızdı. Geçmişte kendine olan borçları kurtarmaya çalışan Almanya, benzer bir alıma karşı çıkmıştı. Yunanistan’ın FTI/ Belh@rra fırkateyn alımındaki en önemli sıkıntı zaman. Fransa, kendi alacağı gemiden feragat edip (ki Mısır ve Tunus için FREMM’lerde yaptılar) Yunanistan’a öncelik verse bile ilk geminin teslim edilmesi, 2021’den önce olamıyor. Yunanistan, Nisan 2018’de de kiralık FREMM fırkateyni yöntemini araştırdı. İki gemi için 5 yıllık bir anlaşma yapılabileceği basına yansıdı; ancak şimdiye kadar bir ses çıkmadı.

Yunan Savunma Bakanı’nın gemi almak için halktan destek istemesi, Yunanistan’ın gemilerini modernize etmek için nasıl acele içinde; ancak mali kaynaktan yoksun olduğunun göstergesi olarak kaydedildi. Son zamanlarda, Türkiye’nin modernizasyon faaliyetlerini göstererek kendileri için fon bulmaya çalışmaları, Türkiye tarafından da dikkatle izleniyor.

Kaynak: Milscint