Büyük veri yönetimi ve Jandarma’daki uygulamaları

Giriş

Dünyadaki veri hacmi ve veri çeşitliliği, insanlık tarihinde daha önce hiç görülmemiş bir hızla artmaktadır. Günümüzde bilgi toplumunun unsurlarını ha yatın her alanında görmek mümkündür. Artık çoğu insanın cebinde bir akıllı telefon, evinde bir bilgisayar ve tüm şirketlerin ofislerinde bilgi teknolojileri yöne timini yapan birimler bulunmaktadır. Ancak bilginin kendisi o kadar görünür değildir. Geçmişte manuel olarak çalışan araç gereçler, bugün akıllı cihazlar olarak anılmakta ve hemen hepsi sensörleri vasıtasıyla veri üretmektedirler. Bu kadar yoğun ve farklı verinin farklı kaynaklardan giderek artan bir şekilde üretilme si, “Büyük Veri” adında yeni bir kavramı ortaya çıkarmıştır. Büyük verinin bilginin ham maddesi olması ve dolayısıyla karar verme süreçlerini etkilemesi, büyük veri analitiğinin önemini artırmaktadır. Büyük veri analitiği, veri dünyasından amaca uygun olanlarının seçilmesi, depolanması ve işlenmesi yoluyla bilgiye erişimi sağlamaktadır. Dolayısıyla büyük veriden güvenlik bağlamında değer elde edilebilmesi için, doğruluğu sağlanmış verinin ileri analitik yöntemlerle işlenerek anlamlandırılması gerekmektedir

Büyük Veri ve Yönetimi

Büyük verinin ne kadar hızlı üretildiğine örnek olarak, Facebook’ta günde 2,7 milyar kez beğenme tık laması ve yorum paylaşılması, Twitter üzerinden dakikada 350 bin ve günde 500 milyon tweet’in atılması, WhatsApp’ta günde 50 milyar mesajın işlenmesi ve dünya genelinde günlük 200 milyarın üzerinde e-posta gönderim ve alımının gerçekleştirilmesi gösterilebilecektir.

Sosyal medya haricinde de veri üretiminin hızına örnek teşkil edecek birçok çalışma alanı mevcuttur. Örneğin bir jet uçağı uçtuğu her 30 dakikada 10 terabayt veriyi sensörleri vasıtasıyla toplamaktadır. Benzer şekilde Formula 1 araba yarışında, bir araba üzerinde yer alan 150 sensör vasıtasıyla 20 gigabayt veri üretilmektedir. Dolayısıyla üretilen, depolanan ve iletilen veri miktarında üstel bir artış olmaktadır. IBM’e (International Business Machines) göre, 2014 itibarıyla dünya üzerindeki verinin yaklaşık %90’ı sadece son 2 sene içerisinde üretilmişken, her gün 2,5 eksabayt hacminde veri üretimi gerçekleşmektedir. 2003’e kadar insanlık tarihinde üretilmiş toplam veri miktarı 5 eksabayt hacmindeyken, günümüzde aynı miktardaki veri sadece 2 gün içerisinde üretilmektedir. Günümüzde işlem gücü ve depolama alanlarının kolaylıkla temin edilebiliyor ve bulut bilişim teknolojilerinin benimseniyor olması, veri hacmini giderek büyütmektedir. Bu durum, veriyi dış dünyanın erişimine açmakta ve dolayısıyla verinin yanlış ellere geçme sini önlemek adına büyük veri güvenlik önlemleri nin alınmasını gerekli kılmaktadır.

Kolluk Hizmetleri ve Büyük Verinin Yönetimi

Tarihten günümüze güvenlik parametrelerinde yaşanan değişimle birlikte kolluk yaklaşımları da gelişerek değişmiştir.

Bu yaklaşımlardan ilki, 1930 ve 1970’lerde İngiltere’de etkili olan, geleneksel olarak da adlandırılan “Tepkisel Kolluk” anlayışıdır. Bu yaklaşımda, kolluğun harekete geçmesi için kendisine bir talep gelmesi gerekmektedir. Bu modelde, suça müdahale düzenli devriyeler vasıtasıyla yürütülmüştür. Reaktif kolluk anlayışına bir eleştiri olarak “Ön Alıcı Kolluk” yaklaşımı ortaya çıkmış, kolluğun görevini suç meydana gelmeden önceki zaman dilimine çekmeyi hedeflemiştir. Yani suçun veya nizamsızlığın ortadan kaldırılması ya da azaltılmasını amaçlayan her türlü kolluk faaliyeti, ön alıcı kolluk yaklaşımı içerisinde değerlendirilebilecektir. “Ön görücü Kolluk” anlayışı ise, kolluk yönetiminde, analitik yöntemleri kullanarak, meydana gelmesi muhtemel suçlar hakkında istatistiğe dayalı oran sal öngörülerde bulunan yaklaşımdır. Günümüzde hızla değişen ve belirsizliklerle dolu toplumsal yapı, güvenliğe yönelik önlemlerin yetersiz kalmasına sebep olmakta ve güvenliği sürekli kılmayı gerekli hale getirmektedir. Bu kapsamda bazı algoritmalar vasıtasıyla suçların nerede meydana gelebileceğini ve kimler tarafından işlenebileceğini tahmin etmek ve bu bölgelere kolluk tahsisi yapılmasını sağlamak üzerine kurgulanan bu gelişmiş sistemler, hem ana liz yapıp hem de kolluk memurlarına uygulanabilir tavsiyeler sunabilen devasa veri kümelerine sahip olup, suç analizlerinde modern kolluğun merkezi bileşeni haline gelmektedirler.

Jandarma Genel Komutanlığınca, devlet kurumlarına ait veri setleriyle entegrasyon sonucu elde edilen büyük veri, emniyet ve asayiş hizmetlerinde suç ve suçluyla mücadele etkinliğinin artırılması maksadıyla anlamlandırılmakta ve son kullanıcı olan asayiş hizmetlerinde görevli personelin kolayca ulaşılabileceği hale getirilmektedir.

Jandarma Genel Komutanlığının Çağdaş Kolluk Anlayışına Uyumu

Jandarma Genel Komutanlığınca, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yenilikler sonucunda ortaya çıkan çağdaş güvenlik ve kolluk anlayışına uyum sağlamaya yönelik önemli adımlar atılmaktadır. Bu kapsamda ilgili devlet kurumlarına ait veri setleriyle entegrasyon sonucu elde edilen büyük veri, emniyet ve asayiş hizmetlerinde suç ve suçluyla mücadele etkinliğinin artırılması maksadıyla anlamlandırılmakta ve son kullanıcı olan asayiş hizmetlerinde görevli personelin kolayca ulaşılabileceği hale getirilmektedir. Elde edilen veri masaüstü bilgisayarlardan, tablet bilgisayarlarından, cep telefonlarından ve JEMUS telsiz sistemi üzerin den sorgulanabilmektedir. Jandarma Ağı Uygulamalarına KamuNet sistemi içinde yer alan https://icgu venlik.jandarma.gov.tr/ adresinden ulaşılabilmektedir.

Asayiş hizmetlerinin ifasında veri yönetimi kapsamında Jandarma personeli tarafından belirtilen uygu lamalar içerisinde Jandarma Kolluk İşlemleri Projesi (JKİP), Jandarma Asayiş Bilgi Sistemi (JABS), İdari Para Cezası (İPC) ve Plaka Tanıma Sistemi (PTS) me nüleri aktif olarak kullanılmaktadır.

JABS projesi altında 18 ayrı menü mevcut olup, görevin özelliğine göre ihtiyaç duyulan program kullanıla bilmektedir.

Sorgulama İşlemleri menüsü, yakalama maksatlı yapılan sorgulamaların yanı sıra araştırma ve soruşturma kapsamında talep edilen sorgulamaları içermektedir. Sorgu yetkileri personele, yayımlanmış uygulama emirleri doğrultusunda bilmesi gereken prensibine göre makam bazlı olarak İl Jandarma Komutanlıkları tarafından verilmektedir. Sorgular yüz yüze veya gıyabi olarak yapılabilmekte olup, yapılan tüm sorgulamalara ait log kayıtları sistemlerde tutulmaktadır.

Kimlik Paylaşım Sistemi menüsü, Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS) veri tabanında yer alan kişi ve adres bilgileri verilerinin, kamu ve kamu hizmeti sunan kurumlarla paylaşılması maksadıyla oluşturulmuştur. Suç ve suçlu ile mücadelede en önemli basamak olan kimlik tespiti aşamasında bu sistem devreye girmektedir. Sistem, Jandarma Genel Komutanlığınca kullanılan diğer sistemler için de temel oluşturmakta olup, tüm kişi bilgileri Kimlik Paylaşım Sistemi’nden elde edilmektedir. 2018 yılından itibaren kişilere ait resim bilgisi de sisteme entegre edilmiştir.

Örnek Olaylar Albümü menüsü programı, personele olay çözümlerinde yardımcı olmak, her olaydan ders çıkarabilmek ve kurumsal bir hafıza oluşturmak maksadıyla geliştirilmiştir. İl Jandarma Komutanlıklarınca, sisteme girilen çözümlenmiş olaylar Jandarma Genel Komutanlığı karargâhı tarafından süzgeçten geçirilerek yayınlanmaktadır. Sistem içinde suç türü, müdahale eden kuvvet türü ya da olay yeri bilgileri ile sorgulama yapılabilmek te, incelenen olaylar oylanabilmekte ve en çok ilgi çeken olaylar filtrelenebilmektedir.

İdari Para Cezası (İPC) İşlemleri menüsü, em niyet ve asayiş hizmetleri yürütülürken 5326 sayılı Kabahatler Kanunu kapsamında aykırılıklar tespit edilmesi halinde uygulanacak idari para cezası işlemlerinde standartlığın sağlanması, güncel kanun değişikliklerine uyum sağlanması, sorgulama ve analiz yeteneklerinin kazandırılması ile yapılan işlemlerdeki yanlışlıkların asgari seviyeye indirilmesi maksadıyla geliştirilmiştir.

Plaka Tanıma Sistemi, Jandarma Ağı Uygulamalarındaki bir diğer menüdür. Bu sistemde, sorumluluk sahasından geçen araçların plaka bilgileri kullanılarak sorgulanabilmesi maksadıyla İlçe Jandarma Komutanlığı ve Jandarma Karakol Komutanlığı binalarına yakın konumda sabit, araç üzerinde mobil olarak kullanılabilen plaka tanıma teknolojileri kullanılmaktadır. Sistem, sorgulanan araç plakaları üzerinden çalıntı veya suça karışmış olanlara ilişkin alarm kaydı oluşturmaktadır. Oluşturulan alarmlar ilgili birimler tarafından ta kip edilmektedir.

Jandarma Kolluk İşlemleri Projesi (JKİP), kurum bünyesinde mevcut büyük veriden taktik ve operasyonel seviyede ihtiyaç duyulan rapor ve analizlerin hızlı ve seri bir şekilde üretilmesi ile göreve yönelik teşkilat, malzeme ve kadro yapılanmasına akademik ve analitik bir temelde kaynak teşkil etmesi amacı ile geliştirilerek;

J.Gn.K.lığının sorumluluk sahasında meydana gelen olaylara ait bilgilerin kaydedilmesi, sorgulanması ve karar desteğine esas oluşturacak istatistiki veriler ile raporların üretilmesi,

▪ Asayiş, terör, göçmen kaçakçılığı, kaçakçılık, organize suçlar, siber suçlar, takibi gereken olaylar ve kabahatlere ait tutanak ile kaydedilen tüm bilgilerin ortak bir çerçevede kayıt altına alınması,

▪ Jandarma’nın suç ve suçlularla mücadele etkinliğinin artırılması, J.Gn.K.lığı personelinin em niyet, asayiş ve adli hizmet konularında bilgiye ulaşım ile karar verme faaliyetlerinin otomasyona geçirilerek daha sağlıklı, süratli ve güvenilir bir şekilde yapılabilmesini sağlamak maksadıyla kullanılmaya başlanmıştır.

Bunun yanında Jandarma Genel Komutanlığı bünyesinde, mevcut bilimsel ve teknolojik gelişmeler dikkate alınarak, adli ve mülki görevlerin daha etkin ve verimli yürütülmesi, suçun önlenmesi ve meydana gelen suçların daha kısa sürede aydınla tılması maksadıyla Yapay Zekâ Destekli Önleyici Kolluk Projesi (KÂHİN) başlatılmıştır.

Proje ile;

▪ Toplumsal dinamikler ve hassasiyetler,

 ▪ Daha önce meydana gelmiş olaylar,

▪ Suç ve suçlu profilleri,

▪ Kurum içi/kurum dışından elde edilen büyük veri kullanılarak, suç öngörücü yapay zekâ bileşeni ile bilimsel analiz yeteneklerine sahip bir önleyici kolluk sistemi geliştirilmesi amaçlan maktadır.

Sonuç

Büyük veri, geniş bir yelpazede topluma yeni fırsatlar sunsa da verinin istismar edilebildiği de dikkate alınması gereken bir gerçektir. Bilgi devriminin yoğun olarak hissedildiği son yıllarda kişisel verinin toplanması, kullanılması ve analizi kaçınılmazdır. Gerek kişisel verinin gerekse özel nitelikli kişisel verinin, ulusal ve uluslararası mevzuatta öngörülen usul ve esaslar dışında ilgili kişinin açık rızası olmaksızın işlenmemesi gerekse de büyük veri ile yenilik ve avantaj elde etme uğruna gizlilik ve şeffaflık gibi prensiplerin kaybedilme riski doğmaktadır. Bu noktada büyük verinin yönetimi sürecinde kurum sal olarak veri güvenliğine ilişkin gerekli denetim mekanizmaları oluşturulmalı, kullanıcı personel düzeyinde ise özel hayatın ve kişisel verilerin gizliliğinin garanti altına alınması adına ulusal ve uluslararası düzeyde getirilen düzenlemelere hassasiyetle riayet edilmesi gerektiği asla unutulmamalıdır.