Askeri harcamalar üzerinden dünya siyasi tarihi

Dünya genelinde en fazla askeri harcama yapan ilk 15 ülke sıralamasının 1914-2018 yılları arasındaki değişimini gösteren video, dünya siyasi tarihinde yaşanan gelişmelerin askeri harcamalara nasıl yansıdığını gözler önüne seriyor.  

Ülkelerin yaptığı harcamaları dolar üzerinden gösteren video, aynı zamanda ilk 15 ülke sıralamasında yaşanan değişimleri de ay ay ve yıl yıl görmemizi sağlıyor.

Ülkelerin askeri harcamaları, son 100 yılda yaşanan savaşları, uluslararası dönüm noktalarını ve özet bir dünya siyasi tarihini gözlemlememize imkan tanıyor.

Birinci Dünya Savaşı ve sonrasında askeri harcamalar

Video, Birinci Dünya Savaşı’nın başladığı 1914 senesindeki askeri harcama verilerini yansıtarak başlıyor. 1914’te en fazla askeri harcama yapan ülke olan Almanya’nın, sene boyunca ilk sırada yer aldığı görülüyor.

İtilaf Devletleri’nden İngiltere, Fransa ve Çarlık Rusyası ise Almanya’nın gerisinde yer alıyor.

Çanakkale Savaşları'nın da yapıldığı 1915-1916 yıllarında ise İngiltere, listenin birinci sırasına yerleşiyor.

1914’ten sonraki dönemde Çarlık Rusyası askeri harcamalarını artırsa da 1917 Ekim Devrimi’ne giden süreçte harcamalarında büyük düşüş yaşanıyor. 

ABD’nin ise 1917 yılından itibaren başlayan hızlı yükselişi göze çarpıyor ve 1918'de listenin birinci sırasına ilk defa yerleşiyor.

Birinci Dünya Savaşı’nın bittiği 1918 yılında Almanya, Versay Barışı'nı kabul etmesinin ardından listenin ilk sırasından hızlı bir düşüşe geçiyor. Ancak 1923’te ikinci sıraya kadar yeniden yükseliyor.

1921'de ilk sıraya gelen Sovyet Rusya, 1937'ye kadar ilk sıradaki yerini koruyor.

İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında askeri harcamalar

Hitler’in iktidara geldiği 1933’e kadarki süreçte, daha önce gerilerde yer alan Almanya, yükselişe geçiyor ve 1937 yılında tekrar birinci sıraya geliyor.

Almanya, İkinci Dünya Savaşı’nın başlarına değin liderliğini koruyor. Ancak 1942 yılında ABD, listenin birinci sırasına yerleşiyor ve Almanya, savaşın son yıllarından itibaren düşüşe geçerek yeniden liste dışı kalıyor.

Daima listenin üst sıralarında kendine yer bulan ve İkinci Dünya Savaşı'nda Almanya'nın işgaline uğrayan Fransa, 1943 yılında ilk 15 ülkenin gerisine düşüyor. Fakat çok kısa bir süre sonra tekrar listeye giriş yapıyor. 

İkinci Dünya Savaşı'na kadar hep ilk altı ülke arasındaki yerini koruyan Japonya, ABD'nin 2 atom bombasına maruz kaldığı 1945 yılında listeden çıkıyor.

Soğuk Savaş ve sonrasında yaşanan dönem

II. Dünya Savaşı sonrası başlayan Soğuk Savaş Dönemi’nde ise ABD ve Sovyet Rusya arasındaki çekişme askeri harcamalardaki rakamlara da yansıyor.

1946'da Sovyet Rusya'nın askeri harcamaları hızlı bir artış gösteriyor ve 1947'de Sovyet Rusya yeniden listenin birinci sırasına geliyor.

Çin ilk defa 1953'te dünya genelinde en fazla askeri harcama yapan üçüncü ülke oluyor ve buradaki yerini, 1984 yılına kadar hiçbir ülkeye bırakmıyor. 2001 yılında en çok askeri harcama yapan ikinci ülke konumuna gelen Çin, 2004 yılında düşüşe geçiyor. 2008 yılında tekrar ikinciliğe yükselen Çin, ABD'nin en güçlü rakibi olarak son 10 yıldır ikinci sıradaki yerini koruyor. Pekin'in 2018 yılında askeri harcamalar için ayırdığı 250 milyar dolar, küresel askeri harcamaların yüzde 14'üne denk geliyor.

1950'de Amerika, yeniden listenin birinci sırasına geliyor ve 1970 yılına kadar birinci sırada kalıyor. 1970'te Sovyet Rusya yeniden birinci sıraya geliyor ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin 1991'deki çöküşü öncesi 1988'de büyük bir düşüş yaşayarak birinciliği yeniden ABD'ye kaptırıyor.

1949 yılında kurulan İsrail Devleti, 1973 yılındaki Arap-İsrail Savaşı öncesi, ilk kez 1971 yılında listeye giriyor.

Suudi Arabistan, en çok askeri harcama yapan 15 ülke arasına ilk defa 1974 yılında giriyor. 2012 yılında listenin dördüncü sırasına yükselen Suudi Arabistan, 6 yıldır ilk dörtteki yerini koruyor. Suudi Arabistan, 2018 yılındaki 67 milyar 600 milyon dolar askeri harcaması ile listenin üçüncü sırasındaki yerini korumaya devam etti.

1979’daki devrim sonrası askeri harcamalarını artıran İran, 1984 yılında en fazla askeri harcama yapan yedinci ülke konumuna kadar yükseliyor.

Irak ile savaşan Kuveyt 1990 yılında listeye giriyor ve 1991 yılında yedinci sıraya kadar yükseliyor.

Amerika 31 yıldır dünyanın en fazla askeri harcama yapan ülkesi

1988 yılında en fazla askeri harcama yapan 15 ülke listesinin birinci sırasına yükselen Amerika, bu yerini 31 yıldır kimseye vermiyor.

2018 yılında 649 milyar dolar askeri harcama gerçekleştiren ABD, dünyada 2018'de silahlara harcanan miktarın tek başına yüzde 36'sını oluşturdu.

Türkiye'nin askeri harcamalarındaki değişim.

2 Ağustos 1914'te Almanya ile ittifak antlaşması imzalayan Osmanlı Devleti, bu yılın başında listede görünmez iken Ağustos ayından itibaren en çok askeri harcama yapan ilk 15 ülke arasına giriyor. İlerleyen süreçlerde kimi zaman listeye giren kimi zaman liste dışı kalan Osmanlı, listede son olarak 1919 yılının mayıs ayında görülüyor.

İlk 15 devletin arasına ilk defa 1926'da giren Türkiye Cumhuriyeti, 1930’lu yıllarda ise üst sıralara tırmanıyor. 1938 yılına kadar tırmanışını sürdüren Türkiye bu yıldan itibaren yeniden liste dışı kalıyor.

İkinci Dünya Savaşı’nın başlarında da listede yer almazken sonlarına doğru bir yükselişe geçtiği gözlemleniyor. Savaş bitimi yeniden liste dışı kalan Türkiye, 1997 yılına kadar listeye giremiyor.

2000'li yılların başında yeniden ilk 15 ülke arasına giren Türkiye, 2015’ten itibaren ilk 15 ülke arasına girmeyi başarıyor ve halen buradaki yerini koruyor. 19 milyar dolarlık askeri harcamasıyla Türkiye, 2018 yılında listede 15. sırada yer aldı.